HARİTA ÇEŞİTLERİ NELERDİR VE OZELLIKLERI NELERDIR
HARİTA ÇEŞİTLERİ
HARİTA ÇEŞİTLERİ NELERDİR VE OZELLIKLERI NELERDIR
A-Konularına Göre Haritalar
Fiziki haritalar: Yer şekillerini gösteren haritalardır. Bu haritalardan yaralanarak; profil çıkarılabilir, konum belirlenir, alan-uzunluk hesaplanabilir, yerel saat farkı bulunabilir,yön tayini yapılabilir, yükseltiler tespit edilebilir.
Siyasi (idari) haritalar:Sınırları gösteren haritalardır
Özel haritalar: Konunun uzmanlarınca çizilen haritalardır. İklim (izoterm, izobar gibi) , turizm, deprem,toprak, karayolları ve bitki örtüsü haritaları özel haritalara örnektir.
Bütün haritalardan faydalanarak; izdüşüm alan, uzaklık hesaplanabilir. Yerel saat farkları bulunabilir. Konum belirlenir. Yön tayini yapılabilir.
B- Ölçeklerine Göre Haritalar
Büyük ölçekli haritalar
Planlar: Ölçeği 1/20.000 'den daha büyük olan haritalardır.En ayrıntılı haritalardır.
Topoğrafya haritaları: Ölçeği 1/20.000-1/200.000 arasında olan haritalardır.Yer şekillerini en ayrıntılı gösteren haritalardır.
Orta ölçekli haritalar: Ölçeği 1/200.000-1/500.000 arasındaki haritalardır.
Küçük ölçekli haritalar: Ölçeği 1/500.000 'den daha küçük ölçekli haritalardır.
Plan -Harita
Benzer özellikleri:Kuşbakışı olarak çizilme ve ölçekli olmalarıdır. Farkları: Ayrıntıları gösterme gücü ve kullanım alanları farklıdır.
BÜYÜK ÖLÇEKLİ HARİTALAR İLE KÜÇÜK ÖLÇEKLİ HARİTALARIN KARŞILAŞTIRILMASI
Kesirlerle ifade edilen ölçeklerdir. Kesir ölçekte birim yazılmaz. Her zaman cm cinsindendir.
Örnek: Gerçekte 90 km olan Manisa-Soma arası haritada 6cm ile gösterilmiştir. Haritanın ölçeği nedir?
Örnek: 1/200.000 ölçekli haritada 16cm ile ölçülen bir uzunluk gerçekte kaç km'dir?
G.U= 16x200.000=32 km Örnek: Gerçekte 250 km olan bir yol 1/1.250.000 ölçekli haritada kaç cm ile gösterilir?
2.ÇİZGİ (GRAFİK ) ÖLÇEĞİ
Çizgilerle ifade edilen ölçeklerdir. Bu ölçekte çentiklerarasındaki uzaklık farkı birbirine eşittir.
YER ŞEKİLLERİNİ GÖSTERME YÖNTEMLERİ
1.RENKLENDİRME YÖNTEMİ
Bu yöntemde yer şekilleri renklerle ifade edilir. Her renk belirli bir yüksekliği göstermek için kullanılır.
2.TARAMA YÖNTEMİ
Bu yöntemde eğimin fazla olduğu yerlerde taramalar kısa,kalın ve sık geçirilirken, eğimin azaldığı yerlerde uzun, ince veseyrek geçirilmektedir. Düz yerler ise boş bırakılmaktadır.
3.GÖLGELENDİRME YÖNTEMİ
Haritanın bir köşesinden 45° açıyla ışık geldiği varsayılmaktadır. Buna göre ışık alan yerlerde herhangi bir işlem yapılmazken, ışık almayan yerde gölgeleme yapılmaktadır. Tek başına kullanışlı değildir. Haritacılıkta daha çok yardımcı bir yöntem olarak kullanılır.
4.KABARTMA YÖNTEMİ
Maket türü haritalardır. Yer şekillerini en iyi gösteren haritalardır. Fakat yapılması ve taşınması zor olduğundan pek kullanışlı değildir.
Bu yöntemde yer şekilleri renklerle ifade edilir. Her renk belirli bir yüksekliği göstermek için kullanılır.
2.TARAMA YÖNTEMİ Bu yöntemde eğimin fazla olduğu yerlerde taramalar kısa,kalın ve sık geçirilirken, eğimin azaldığı yerlerde uzun, ince veseyrek geçirilmektedir. Düz yerler ise boş bırakılmaktadır.
3.GÖLGELENDİRME YÖNTEMİ Haritanın bir köşesinden 45° açıyla ışık geldiği varsayılmaktadır. Buna göre ışık alan yerlerde herhangi bir işlem yapılmazken, ışık almayan yerde gölgeleme yapılmaktadır. Tek başına kullanışlı değildir. Haritacılıkta daha çok yardımcı bir yöntem olarak kullanılır.
4.KABARTMA YÖNTEMİ Maket türü haritalardır. Yer şekillerini en iyi gösteren haritalardır. Fakat yapılması ve taşınması zor olduğundan pek kullanışlı değildir.
5.İZOHİPS (EŞ YÜKSELTİ) YÖNTEMİ
İzobat: Eş derinlik (deniz ve göllerde kullanılır.
İZOHİPSLERİN ÖZELLİKLERİ
İç içe kapalı eğrilerdir.
Birbirini kesmezler.
Yükseltisi en az olan en dıştadır. Dıştan içe doğru yükselti artar.
Aralarındaki yükselti farkı birbirine eşittir (Equdistance)
İzohipslerin sık veya seyrek geçmesi yer şekillerine bağlıdır.
İzohipslerin sık geçtiği yerde eğim fazladır. Seyrek geçtiği yerde eğim azdır.
Eğim arttıkça yatay mesafe kısalır
Aynı izohips çizgisi üzerindeki bütün noktalarda yükselti aynıdır.
İzohips çizgisi üzerinde olmayan bir noktanın kesin yükseltisi bilinemez.
Dağ dorukları (zirveler ) nokta halinde gösterilir.
Akarsu vadileri yükseltinin arttığı yöne doğru girinti oluşturur.
Yükseltinin arttığı yöne doğru "U " harfi oluşmuş ise buna sırtdenir
Akarsudan sonraki ilk yükseltiler birbirine eşittir.
Kıyı çizgisi (deniz kıyısı) sıfır metredir.
Tabanı aynı olan iki tepe arasındaki küçük düzlüğe boyun denir. Ok işareti çevresine göre çukur olan (kapalı çukur-çanak-krater) yerleri gösterir.
PROFİL ÇIKARMA
Yeryüzü şekillerinin yandan görünüşüne (kesitine) profil denir.
Profil Şu Şekilde Çıkarılır
Profili çıkarılacak olan noktaların arasına bir doğru çizilir. Bu doğrunun kestiği izohipslerin yükselti değerleri, alt kısma çizilecek yükselti ölçeği ile kesiştirilir.
Kesişen noktalar birleştirildiğinde profil çıkarılmış olur.
EĞİM BULMA
Eğim arttıkça yatay mesafe azalır.
Eğim şu formülle bulunur
